Viêm da cơ địa: Nguyên nhân, triệu chứng, cách phòng ngừa và điều trị

Viêm da cơ địa (Atopic Dermatitis - AD) là dạng phổ biến nhất của bệnh chàm, hay còn gọi là chàm thể tạng hoặc chàm cơ địa, là một bệnh da phổ biến, đặc trưng bởi da khô, ngứa và phát ban. Đây là một bệnh lý viêm da mạn tính, có xu hướng tái phát theo chu kỳ (bùng phát và thuyên giảm). "Atopic" (cơ địa) đề cập đến một nhóm các bệnh lý có xu hướng di truyền liên quan đến hệ thống miễn dịch, bao gồm viêm da cơ địa, hen suyễn và viêm mũi dị ứng.

Đặc trưng cốt lõi của bệnh là một hàng rào bảo vệ da bị suy yếu (skin barrier dysfunction) và một hệ thống miễn dịch phản ứng quá mức. Hàng rào bảo vệ da khỏe mạnh giúp giữ độ ẩm và ngăn chặn các chất kích ứng, dị nguyên từ môi trường. Khi hàng rào này bị tổn thương, da trở nên khô, da mất nước và dễ bị các yếu tố bên ngoài xâm nhập, dẫn đến viêm và ngứa.

Bệnh lý này có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi nhưng phổ biến nhất ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 2 tuổi, với khoảng 80% trẻ mắc trước 6 tuổi. Bệnh tiến triển dai dẳng và có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành, tỷ lệ mắc ở thanh niên khoảng 5–15%. Trên thế giới, ước tính có khoảng 230 triệu người mắc viêm da cơ địa, với tỷ lệ mắc suốt đời >15%.

Hiện chưa có phương pháp chữa trị triệt để, nhưng các biện pháp điều trị và chăm sóc da tại nhà có thể giảm ngứa và ngăn ngừa bùng phát. Những biện pháp phổ biến bao gồm tránh xà phòng mạnh, dưỡng ẩm thường xuyên và sử dụng kem hoặc thuốc mỡ theo hướng dẫn[1].

>>> Xem thêm: Viêm da dị ứng: Nguyên nhân, triệu chứng, cách trị và phòng ngừa

Viêm da cơ địa là bệnh viêm da mạn tính, gây ngứa, da khô, mẩn đỏ, thường gặp ở người có cơ địa dị ứng và có thể liên quan đến hen suyễn, viêm mũi dị ứng. (Nguồn: SVR)

Triệu chứng chính và gây khó chịu nhất của viêm da cơ địa là ngứa. Cơn ngứa có thể rất dữ dội, đặc biệt là vào ban đêm, dẫn đến một vòng luẩn quẩn: ngứa -> gãi -> viêm -> ngứa nhiều hơn. Các triệu chứng và vị trí tổn thương da có thể thay đổi đáng kể tùy theo độ tuổi của người bệnh.

Viêm da cơ địa ở trẻ dưới 2 tuổi

Viêm da cơ địa thường khởi phát từ 2–3 tháng tuổi, là giai đoạn trẻ còn rất nhạy cảm. Bệnh gây ngứa kéo dài, da khô  đỏ và nổi mụn nước, tiến triển theo từng đợt và dễ tái phát. Hiểu rõ triệu chứng giúp cha mẹ nhận biết sớm và chăm sóc trẻ đúng cách, hạn chế bội nhiễm.

• Vị trí: Tổn thương thường bắt đầu ở mặt (má, trán, cằm), da đầu và có thể lan ra các bộ phận khác của cơ thể, đặc biệt là mặt duỗi của tay và chân. Vùng mang tã thường không bị ảnh hưởng do độ ẩm cao.
• Biểu hiện: Giai đoạn cấp tính phổ biến với làn da rất đỏ và viêm, xuất hiện các mụn nước nhỏ li ti, rỉ dịch (chảy nước), sau đó đóng vảy tiết màu vàng hoặc mật ong.

>>> Xem thêm: Mụn viêm có tự hết không? Cách trị mụn viêm hiệu quả, nhanh chóng

Viêm da cơ địa ở trẻ em từ 2 – 12 tuổi

Ở trẻ từ 2–12 tuổi, viêm da cơ địa tiến triển thành các sẩn và mảng da dày, đi kèm cảm giác ngứa dai dẳng. Bệnh có thể ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày, đặc biệt khi trẻ gãi nhiều dẫn đến chảy máu và bội nhiễm.

• Vị trí: Tổn thương có xu hướng di chuyển đến các vùng nếp gấp của cơ thể, chẳng hạn như nếp gấp khuỷu tay, phía sau đầu gối, cổ, cổ tay và mắt cá chân.
• Biểu hiện: Da ở giai đoạn này thường ít rỉ dịch hơn, thay vào đó là khô, dày lên (lichen hóa), có vảy và nứt nẻ. Màu da tại vùng tổn thương có thể sẫm hơn hoặc nhạt hơn so với vùng da xung quanh.

>>> Xem thêm: Nổi mụn trứng cá hai bên thái dương do đâu? Có nguy hiểm không? Cách trị

Viêm da cơ địa ở trẻ em (chàm sữa) là bệnh da mãn tính do dị ứng, thường xuất hiện dưới 12 tuổi, biểu hiện da khô, đỏ, ngứa, bong vảy và dễ nhiễm trùng. (Nguồn: SVR)

Viêm da cơ địa ở thanh thiếu niên và người lớn

Bệnh có thể tiến triển từ thời thơ ấu hoặc khởi phát ở tuổi dậy thì, thanh niên, thậm chí người lớn. Viêm da cơ địa ở người trưởng thành thường mạn tính và dai dẳng, dễ tái phát, đặc biệt ở các vùng da nhạy cảm.

• Vị trí: Tương tự như trẻ lớn, tổn thương thường gặp ở các nếp gấp. Ngoài ra, viêm da cơ địa ở người lớn rất phổ biến ở bàn tay (viêm da bàn tay), mí mắt và vùng cổ.
• Biểu hiện: Bệnh thường biểu hiện dưới dạng các mảng da rất khô, dày sừng, lichen hóa (da dày lên, hằn rõ các đường vân da) do gãi mạn tính. Da có thể nứt nẻ, đau và ngứa dữ dội.

>>> Xem thêm: Mụn có lây lan từ người này sang người khác không?

Các triệu chứng khác

Ngoài các biểu hiện điển hình, viêm da cơ địa có thể gây ra các triệu chứng khó nhận biết hơn, nhưng vẫn ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và dễ nhầm lẫn với các bệnh da khác:

• Da khô toàn thân (Xerosis): Đây là một đặc điểm gần như luôn xuất hiện, ngay cả ở những vùng da không bị viêm.
• Dày sừng nang lông (Keratosis pilaris): Các nốt sần nhỏ, thô ráp (giống như "da gà") thường xuất hiện ở mặt ngoài cánh tay hoặc đùi.
• Viêm môi (Cheilitis): Môi khô, nứt nẻ, bong tróc.
• Nếp gấp Dennie-Morgan: Một nếp gấp da thừa bên dưới mí mắt dưới.
• Quầng thâm quanh mắt: Do sưng viêm và chà xát mạn tính.
• Rối loạn giấc ngủ: Ngứa dữ dội vào ban đêm gây mất ngủ, mệt mỏi, ảnh hưởng đến học tập và công việc.

>>> Xem thêm: Mụn bọc mủ hình thành do đâu? Cách điều trị mụn bọc mủ hiệu quả

Viêm da cơ địa ở thanh thiếu niên và người lớn biểu hiện các mảng da đỏ, khô, sần sùi do gãi nhiều gây khó chịu và ảnh hưởng tâm lý. (Nguồn: SVR)

Nguyên nhân chính xác của viêm da cơ địa rất phức tạp và chưa được hiểu biết đầy đủ, nhưng các nhà khoa học tin rằng đó là sự kết hợp của nhiều yếu tố:

Yếu tố di truyền

• Nghiên cứu y sinh học, đặc biệt là sinh học phân tử, đã chỉ ra một số gen liên quan đến bệnh. Nếu trong gia đình có người mắc hen suyễn hoặc viêm mũi dị ứng, thế hệ sau có nguy cơ cao mắc các bệnh dị ứng, trong đó có viêm da cơ địa.
• Đột biến gen Filaggrin (FLG) là yếu tố di truyền đã được nghiên cứu rõ nhất. Filaggrin là một loại protein quan trọng giúp hình thành hàng rào bảo vệ da. Khi thiếu hụt protein này, hàng rào da bị suy yếu, làm tăng mất nước qua da và cho phép các dị nguyên, vi khuẩn dễ dàng xâm nhập.

Rối loạn chức năng hàng rào bảo vệ da

Ngay cả khi không có đột biến gen Filaggrin, nhiều người bệnh vẫn có hàng rào bảo vệ da hoạt động kém hiệu quả, với sự thiếu hụt các chất béo quan trọng (như ceramides). Ở người bị viêm da cơ địa, hàng rào bảo vệ da bị rối loạn, làm da dễ mất nước, khô ráp, dễ viêm và tạo điều kiện cho vi khuẩn hoặc dị nguyên xâm nhập, dẫn đến các đợt bùng phát bệnh.

>>> Xem thêm: Da nổi mẩn đỏ ngứa như mụn: Nguyên nhân, cách khắc phục hiệu quả

Rối loạn hệ thống miễn dịch

Một đặc điểm nổi bật ở người mắc viêm da cơ địa là hệ miễn dịch hoạt động quá mức trước những tác nhân vốn vô hại như bụi nhà, phấn hoa, lông thú hoặc các chất gây dị ứng trong môi trường. Phản ứng này dẫn đến viêm da kéo dài, khiến các thương tổn như mẩn đỏ, sẩn, mụn nước và ngứa dai dẳng xuất hiện thường xuyên.

Tác nhân môi trường

Môi trường sống và điều kiện thời tiết là những yếu tố quan trọng làm khởi phát hoặc làm nặng thêm viêm da cơ địa. Thời tiết hanh khô, ô nhiễm không khí, hóa chất tẩy rửa, xà phòng mạnh hay các chất tạo mùi trong mỹ phẩm đều có thể kích thích da và làm bùng phát các triệu chứng. Ngay cả thay đổi mùa hay độ ẩm cũng ảnh hưởng đến tình trạng da, khiến da dễ bị khô, ngứa và viêm nặng hơn.

>>> Xem thêm: TOP 16 Cách trị mụn mủ hiệu quả, an toàn, không để lại thâm sẹo

Yếu tố tâm lý và nội tiết

Ngoài các yếu tố vật lý và di truyền, yếu tố tâm lý và nội tiết cũng ảnh hưởng mạnh đến viêm da cơ địa. Căng thẳng, mệt mỏi, mất ngủ hoặc thay đổi nội tiết tố (ví dụ trong chu kỳ kinh nguyệt, mang thai hoặc giai đoạn dậy thì) có thể làm khởi phát hoặc tái phát bệnh. Sự kết hợp giữa căng thẳng thần kinh và rối loạn hormone làm gia tăng phản ứng viêm trên da, khiến các triệu chứng ngứa, đỏ và sần da trở nên nghiêm trọng hơn.

Nguyên nhân chính của viêm da cơ địa (Nguồn: SVR)

Viêm da cơ địa thường biểu hiện thành từng đợt, sau đó có thể tự thuyên giảm. Ở thể nhẹ, bệnh thường không gây nguy hiểm nghiêm trọng. Tuy nhiên, nếu không được kiểm soát tốt, bệnh có thể dẫn đến các biến chứng khi mắc bệnh viêm da cơ địa nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe thể chất và tinh thần.

• Bội nhiễm da: Trong một số trường hợp, viêm da cơ địa có thể bội nhiễm virus, gây hội chứng Kaposi-Juliusberg (eczema herpeticum) với triệu chứng sốt, mệt mỏi, mụn nước trên da và tổn thương nội tạng. Tỷ lệ tử vong trong trường hợp này từ 1–9%, cần được chẩn đoán và điều trị sớm.
• Hen suyễn và viêm mũi dị ứng: Hơn 50% trẻ bị viêm da cơ địa có nguy cơ mắc thêm hen suyễn và sốt cỏ khô, đặc biệt khi bệnh khởi phát sớm. Việc quản lý viêm da cơ địa tốt có thể giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh dị ứng khác.
• Viêm da thần kinh mạn tính: Nếu bệnh kéo dài, da có thể trở nên dày, đổi màu và ngứa mạn tính. Thói quen gãi liên tục khiến tình trạng ngứa ngày càng nặng, đồng thời gây tổn thương da, làm vùng da bệnh xấu đi về thẩm mỹ.
• Nhiễm trùng da: Gãi nhiều hoặc tổn thương da do bệnh có thể gây vết loét, nứt da, tạo điều kiện cho vi khuẩn và virus xâm nhập. Đây là biến chứng phổ biến cần phòng ngừa bằng chăm sóc da đúng cách và vệ sinh sạch sẽ.
• Rối loạn giấc ngủ: Ngứa kéo dài ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ, khiến người bệnh khó ngủ, thức giấc giữa đêm và mệt mỏi vào ngày hôm sau.
• Lichen hóa (da dày, cứng): Gãi mạn tính làm da ở một vùng dày lên, sần sùi, sẫm màu và vĩnh viễn thay đổi kết cấu.
• Lão hóa da sớm: Tổn thương da lâu ngày, kết hợp thói quen gãi cào kéo dài, khiến vùng da bệnh trở nên sẫm màu, dày sừng và mất đàn hồi, dẫn đến tình trạng da lão hóa sớm.
• Các vấn đề về mắt: Viêm da cơ địa quanh mắt gây ngứa, thâm da, vết xước và nhiễm trùng. Người bệnh có thể gặp chảy nước mắt liên tục, viêm mí mắt, viêm kết mạc, ảnh hưởng thẩm mỹ và thị lực. Khi xuất hiện các triệu chứng này, cần đến bác sĩ ngay để phòng biến chứng nghiêm trọng.

>>> Xem thêm: Nguyên nhân, cách điều trị khi nổi mụn ở cằm hiệu quả, an toàn

Viêm da cơ địa không nguy hiểm tính mạng nhưng nếu không điều trị có thể gây nhiễm trùng, sẹo, ảnh hưởng thẩm mỹ, tâm lý và làm nặng các bệnh dị ứng khác. (Nguồn: SVR)

Viêm da cơ địa là bệnh mạn tính, kéo dài dai dẳng và có thể tái phát nhiều lần. Hiện nay, chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu giúp khỏi hoàn toàn. Người bệnh cần được điều trị dài hạn, từ vài tháng đến nhiều năm, nhằm kiểm soát triệu chứng, giảm ngứa và ngăn ngừa các đợt bùng phát mới.

Việc chẩn đoán và điều trị sớm là yếu tố quan trọng để hạn chế tổn thương da, giảm nguy cơ biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Việc tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ và chăm sóc da đúng cách giúp người bệnh kiểm soát bệnh hiệu quả, dù không thể chữa khỏi hoàn toàn.

Viêm da cơ địa không lây từ người này sang người khác. Vì đây là bệnh mạn tính, phát triển do cơ địa, yếu tố di truyền và môi trường kết hợp, không phải là bệnh truyền nhiễm. 

Tuy nhiên, bệnh có tính di truyền: nếu trong gia đình có người mắc viêm da cơ địa, con cái sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Hiểu rõ điều này giúp người bệnh và gia đình phòng ngừa và chăm sóc da sớm, hạn chế nguy cơ tiến triển nặng.

>>> Xem thêm: Mụn có lây lan từ người này sang người khác không?

Bất kỳ ai cũng có thể mắc bệnh viêm da cơ địa, nhưng một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc (bị) bệnh viêm da cơ địa bao gồm:

• Tiền sử cá nhân hoặc gia đình: Đây là yếu tố nguy cơ lớn nhất. Nếu bạn hoặc người thân trong gia đình (cha, mẹ, anh chị em) bị viêm da cơ địa, hen suyễn hoặc viêm mũi dị ứng, nguy cơ mắc bệnh của bạn sẽ cao hơn.
• Tuổi tác: Bệnh thường khởi phát sớm, với khoảng 60% trường hợp bắt đầu trong năm đầu đời và 85% trường hợp bắt đầu trước 5 tuổi [3].
• Môi trường sống: Sống ở các khu vực đô thị hoặc các nước phát triển, nơi có mức độ ô nhiễm cao hơn và môi trường "sạch sẽ" hơn (thuyết vệ sinh), dường như làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Nghề nghiệp: Một số nghề nghiệp đòi hỏi phải tiếp xúc thường xuyên với hóa chất, chất tẩy rửa hoặc phải rửa tay liên tục (như nhân viên y tế, thợ làm tóc, công nhân vệ sinh) có thể kích hoạt hoặc làm nặng thêm bệnh viêm da cơ địa ở tay.

Người có người thân thân bị viêm da cơ địa, hen suyễn hoặc viêm mũi dị ứng sẽ cao dễ mắc bệnh hơn (Nguồn: SVR)

Do các triệu chứng của viêm da cơ địa dễ bị nhầm lẫn với nhiều bệnh da liễu khác, việc chẩn đoán và điều trị cần được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa da liễu. Việc xác định chính xác bệnh không chỉ giúp đưa ra phác đồ điều trị phù hợp mà còn ngăn ngừa biến chứng và tái phát lâu dài.

Phương pháp chẩn đoán viêm da cơ địa

Viêm da cơ địa là bệnh lý da mạn tính, có xu hướng tái phát nhiều lần và dễ bị nhầm lẫn với các bệnh khác như viêm da tiếp xúc, vảy nến hay nấm da. Vì vậy, quá trình chẩn đoán phải dựa trên quan sát lâm sàng, tiền sử bệnh lý và các tiêu chuẩn y khoa cụ thể, do bác sĩ da liễu thực hiện.

1. Hỏi bệnh sử: Bác sĩ sẽ khai thác kỹ các triệu chứng như ngứa, khô da, thời điểm khởi phát bệnh, cũng như tiền sử cá nhân và gia đình có mắc các bệnh dị ứng như chàm, hen suyễn hoặc viêm mũi dị ứng.
2. Khám lâm sàng: Trong bước này, bác sĩ sẽ quan sát hình thái, mức độ và vị trí tổn thương da. Ở mỗi độ tuổi, bệnh thường xuất hiện ở những vùng khác nhau, ví dụ: trẻ nhỏ hay bị ở mặt và đầu, còn người lớn thường bị ở cổ, khuỷu tay, đầu gối hoặc bàn tay.
3. Tiêu chuẩn chẩn đoán: Hiện nay, nhiều bác sĩ sử dụng tiêu chuẩn Hanifin và Rajka để xác định bệnh viêm da cơ địa. Theo bộ tiêu chuẩn này, người bệnh phải có triệu chứng ngứa mạn tính kết hợp với ít nhất 3 trong số các đặc điểm như bệnh sử mãn tính, tiền sử dị ứng, da khô, vị trí tổn thương điển hình.
4. Các xét nghiệm loại trừ: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm bổ sung để loại trừ những bệnh lý có triệu chứng tương tự:

• Test áp da (Patch test): Dùng để loại trừ viêm da tiếp xúc dị ứng, một tình trạng khác cũng gây phát ban và ngứa.
• Xét nghiệm lẩy da (Skin prick test) hoặc xét nghiệm máu (IgE): Giúp xác định các dị nguyên mà người bệnh nhạy cảm như phấn hoa, mạt bụi hoặc thực phẩm. Tuy nhiên, kết quả dương tính không có nghĩa đây là nguyên nhân trực tiếp gây viêm da cơ địa.
• Sinh thiết da: Thường chỉ thực hiện khi chẩn đoán không rõ ràng, nhằm loại trừ các bệnh lý khác như vảy nến hoặc nhiễm nấm da.

Phương pháp điều trị viêm da cơ địa

Mục tiêu chính của điều trị viêm da cơ địa là kiểm soát tình trạng ngứa và viêm, phục hồi hàng rào bảo vệ da, đồng thời ngăn ngừa tái phát trong tương lai. Phác đồ điều trị thường bao gồm nhiều bước kết hợp, tùy theo mức độ nặng của bệnh và đáp ứng của từng người.

1. Dưỡng ẩm và chăm sóc da

Dưỡng ẩm là bước cơ bản nhưng vô cùng quan trọng trong mọi kế hoạch điều trị viêm da cơ địa. Việc duy trì thói quen này hằng ngày giúp giảm khô, bong tróc, củng cố lớp màng bảo vệ da và hạn chế tình trạng ngứa tái phát.

Người bệnh nên sử dụng các loại kem dưỡng ẩm đặc, không hương liệu, không chất bảo quản, như Eucerin, Cetaphil hoặc Cerave. Dạng kem (cream) hoặc thuốc mỡ (ointment) được khuyến khích hơn so với dạng sữa (lotion) vì khả năng khóa ẩm tốt hơn. Hãy bôi kem ít nhất 2 lần/ngày, đặc biệt ngay sau khi tắm trong vòng 3 phút để giữ lại độ ẩm tự nhiên của da.

2. Thuốc bôi tại chỗ

Khi bệnh bùng phát mạnh, bác sĩ thường chỉ định thuốc bôi tại chỗ để kiểm soát nhanh tình trạng viêm và ngứa.

• Corticosteroid tại chỗ là nhóm thuốc phổ biến nhất và mang lại hiệu quả cao trong việc làm giảm viêm, giảm ngứa. Các hoạt chất như Hydrocortisone, Triamcinolone hay Clobetasol được lựa chọn tùy theo vị trí và mức độ nặng của tổn thương. Tuy nhiên, cần tuân thủ liều lượng vì sử dụng lâu dài có thể gây mỏng da hoặc teo da.
• Thuốc ức chế calcineurin (TCIs) như Tacrolimus (Protopic) và Pimecrolimus (Elidel) là lựa chọn thay thế an toàn hơn cho vùng da nhạy cảm (mặt, mí mắt, nếp gấp).
• Thuốc ức chế PDE4 (Crisaborole) là nhóm thuốc mới, không chứa steroid, giúp giảm viêm và ngứa mà không gây mỏng da, phù hợp cho những người cần điều trị lâu dài.

>>> Xem thêm: Các hoạt chất trị mụn an toàn, hiệu quả được bác sĩ da liễu khuyên dùng

3. Điều trị ngứa

Ngứa là triệu chứng khó chịu nhất của viêm da cơ địa. Bên cạnh thuốc bôi, người bệnh có thể được bác sĩ kê thêm thuốc kháng histamine để giảm cảm giác ngứa ngáy, đặc biệt vào ban đêm.

Các thuốc như Cetirizine, Loratadine, Fexofenadine giúp giảm ngứa mà không gây buồn ngủ, trong khi Diphenhydramine có tác dụng an thần nhẹ, hỗ trợ giấc ngủ sâu và giảm gãi trong lúc ngủ – yếu tố dễ khiến da tổn thương thêm.

4. Quang trị liệu (Phototherapy)

Với những trường hợp viêm da cơ địa không đáp ứng tốt với thuốc bôi, bác sĩ có thể chỉ định quang trị liệu. Phương pháp này sử dụng tia cực tím UVB dải hẹp dưới sự giám sát chặt chẽ của chuyên gia da liễu, giúp giảm viêm, giảm ngứa và cải thiện làn da một cách an toàn. Đây là lựa chọn hiệu quả cho người bệnh mức độ trung bình đến nặng, giúp hạn chế phải dùng thuốc toàn thân.

5. Thuốc điều trị toàn thân

Khi các phương pháp thông thường không mang lại hiệu quả, thuốc điều trị toàn thân có thể được áp dụng.

• Corticosteroid đường uống (Prednisone): Chỉ được dùng ngắn hạn trong các đợt bùng phát nghiêm trọng vì có nhiều tác dụng phụ nếu sử dụng lâu dài.
• Thuốc ức chế miễn dịch: Như Cyclosporine, Methotrexate, Azathioprine giúp ức chế phản ứng viêm của hệ miễn dịch, tuy nhiên cần được theo dõi định kỳ để đảm bảo an toàn.
• Thuốc sinh học (Biologics): Đây là bước tiến mới trong điều trị viêm da cơ địa. Dupilumab (Dupixent) là thuốc sinh học nhắm vào các protein gây viêm, mang lại hiệu quả cao cho người bệnh mức độ trung bình đến nặng, đồng thời có thể sử dụng lâu dài mà ít tác dụng phụ.
  

Các phương pháp chẩn đoán & điều trị viêm da cơ địa (Nguồn: SVR)

Mẹo dân gian chữa viêm da cơ địa

Nhiều người tìm đến các mẹo dân gian chữa viêm da cơ địa hoặc hỏi viêm da cơ địa tắm lá gì để giảm triệu chứng. Tuy nhiên, cần phải rất thận trọng.

LƯU Ý QUAN TRỌNG: Các phương pháp dân gian không thể thay thế điều trị y khoa. Hầu hết chưa được chứng minh hiệu quả một cách khoa học và có thể gây nguy cơ kích ứng hoặc nhiễm trùng. Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi thử bất kỳ phương pháp nào.

Một số mẹo được truyền miệng:

• Tắm lá trà xanh: Chứa EGCG có tác dụng chống viêm, kháng khuẩn nhẹ, giúp làm dịu da.
• Tắm lá trầu không: Có tính sát khuẩn, hỗ trợ ngăn ngừa bội nhiễm, giảm ngứa.
• Tắm lá khế: Giúp làm dịu da, giảm cảm giác ngứa rát, nên dùng lá sạch, đun sôi kỹ.
• Dầu dừa nguyên chất: Giàu axit lauric, có khả năng dưỡng ẩm và kháng khuẩn nhẹ, giúp phục hồi hàng rào bảo vệ da.
• Tắm bột yến mạch: Chứa avenanthramide giúp giảm ngứa, chống viêm, làm dịu da hiệu quả.

Lưu ý: Sử dụng lá cây hoặc nguyên liệu thiên nhiên phải rửa sạch, đun sôi kỹ để tránh vi khuẩn, nấm mốc hoặc thuốc trừ sâu. Nếu không cẩn thận, việc tắm lá có thể gây kích ứng hoặc nhiễm trùng nặng hơn.

Các phương pháp điều trị viêm da cơ địa bằng thiên nhiên (Nguồn: SVR)

Đối với làn da đang gặp tình trạng viêm da cơ địa, việc lựa chọn sản phẩm chăm sóc phù hợp đóng vai trò rất quan trọng trong việc giảm kích ứng, phục hồi hàng rào bảo vệ da và duy trì độ ẩm tự nhiên. SVR – thương hiệu dược mỹ phẩm đến từ Pháp – mang đến nhiều dòng sản phẩm được nghiên cứu dành riêng cho làn da nhạy cảm, dễ bị tổn thương. Dưới đây là một số sản phẩm hỗ trợ chăm sóc viêm da cơ địa từ SVR được các chuyên gia da liễu khuyên dùng.

Gel rửa mặt SVR Topialyse Gel Lavant dành riêng cho làn da nhạy cảm

SVR Topialyse Gel Lavant là gel rửa mặt và tắm được thiết kế đặc biệt cho làn da khô, rất khô và nhạy cảm, bao gồm cả da có cơ địa viêm da cơ địa. Sản phẩm làm sạch dịu nhẹ mà không làm mất đi độ ẩm tự nhiên, giúp giảm nguy cơ kích ứng và bảo vệ hàng rào bảo vệ da. Gel thích hợp sử dụng cho cả trẻ em và người lớn, kể cả vùng da nhạy cảm như da đầu trẻ sơ sinh hoặc vùng da quanh mắt.

Thành phần chính:

• Glycerin thực vật: Dưỡng ẩm, giúp duy trì màng hydrolipid tự nhiên, ngăn da bị khô căng.
• Phức hợp Omega 3, 6, 9: Hỗ trợ phục hồi hàng rào bảo vệ da, ngăn mất nước và làm giảm nguy cơ kích ứng.
• Công thức không xà phòng, không cồn, pH thích hợp da nhạy cảm: Giúp làm sạch nhẹ nhàng mà không phá vỡ hàng rào bảo vệ da.

Công dụng:

• Làm sạch bụi bẩn, bã nhờn và các tác nhân gây kích ứng da.
• Dưỡng ẩm và làm mềm da, giảm cảm giác căng, rát sau khi tắm.
• Phù hợp cho toàn thân và vùng da nhạy cảm, giúp bảo vệ da trẻ em và người lớn có cơ địa dị ứng.

Điểm nổi bật:

• Gel bọt mịn, dịu nhẹ, hương thơm nhẹ nhàng, không gây kích ứng.
• Thành phần tối giản, giảm tối đa nguy cơ dị ứng.
• Thân thiện với môi trường, 89% thành phần có nguồn gốc thiên nhiên.

SVR Topialyse Gel Lavant là gel rửa mặt và tắm được thiết kế đặc biệt cho làn da khô, rất khô và nhạy cảm (Nguồn: SVR)

Kem dưỡng ẩm phục hồi da toàn thân SVR Topialyse Baume Protect+

SVR Topialyse Baume Protect+ là kem dưỡng toàn thân chuyên sâu, lý tưởng cho da khô, rất khô hoặc da có cơ địa dị ứng như viêm da cơ địa. Sản phẩm giúp dưỡng ẩm sâu, làm mềm da, củng cố hàng rào bảo vệ da, ngăn ngừa tình trạng ngứa – khô – kích ứng tái phát.

Thành phần chính:

• Ceramides AD + đường prebiotic: Bổ sung lipid, phục hồi hàng rào bảo vệ da, giảm mất nước suốt 48 giờ.
• Dầu dừa, dầu hạt hướng dương, dầu Babassu: Nuôi dưỡng, làm mềm và dịu da.
• 98% thành phần từ nguồn thiên nhiên, không hương liệu mạnh: Phù hợp với trẻ sơ sinh và người có da nhạy cảm.

Công dụng:

• Dưỡng ẩm sâu và làm mềm da, giảm ngứa, căng rát và mẩn đỏ.
• Củng cố hàng rào bảo vệ da, giảm nguy cơ bùng phát tình trạng khô, ngứa, kích ứng.
• Kết cấu baume đặc nhưng thấm nhanh, dễ sử dụng ngay cả khi mặc quần áo.

Điểm nổi bật:

• Được kiểm nghiệm da liễu và nhi khoa, an toàn cho cả trẻ em.
• Giảm rõ rệt cảm giác ngứa và khó chịu chỉ sau 48 giờ sử dụng.
• Phù hợp chăm sóc da hàng ngày, đặc biệt trong mùa hanh khô hoặc môi trường ô nhiễm.

SVR Topialyse Baume Protect+ là kem dưỡng toàn thân chuyên sâu, lý tưởng cho da có cơ địa dị ứng như viêm da cơ địa (Nguồn: SVR)

Hiện nay chưa có vaccine hay phương pháp đặc hiệu để ngăn ngừa viêm da cơ địa. Tuy nhiên, bạn vẫn có thể giảm nguy cơ khởi phát bệnh và hạn chế các đợt bùng phát bằng các biện pháp chăm sóc và phòng ngừa sau:

• Vệ sinh cơ thể hợp lý: Duy trì tắm rửa sạch sẽ, đặc biệt sau khi đổ nhiều mồ hôi, tập thể dục hoặc tiếp xúc với môi trường nhiều bụi bẩn, ô nhiễm. Việc vệ sinh đúng cách giúp loại bỏ các tác nhân kích ứng và giảm nguy cơ viêm da.
• Dưỡng ẩm cho da: Sau khi tắm, nên bôi kem dưỡng ẩm để da luôn mềm mịn, tránh khô nứt nẻ và hạn chế nguy cơ viêm nhiễm. Việc dưỡng ẩm đều đặn là bước quan trọng giúp phòng ngừa tái phát viêm da cơ địa.
• Tránh các yếu tố kích thích: Hạn chế tắm nước nóng, sử dụng xà phòng, dầu gội, mỹ phẩm hoặc nước hoa có tính tẩy rửa mạnh. Nên chọn các sản phẩm dịu nhẹ, phù hợp với làn da nhạy cảm và đọc kỹ thành phần để tránh kích ứng.
• Điều chỉnh chế độ ăn và thói quen sinh hoạt: Hạn chế thực phẩm dễ gây dị ứng như hải sản, đồng thời không hút thuốc, hạn chế rượu bia, vì những yếu tố này có thể kích thích phản ứng dị ứng, làm ngứa da và bùng phát bệnh.
• Sử dụng thuốc đúng hướng dẫn: Không tự ý mua thuốc chống dị ứng hoặc các sản phẩm bôi ngoài da. Luôn tuân thủ chỉ định của bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả phòng ngừa bệnh.
• Kiểm soát hoặc hạn chế gãi: Trẻ em bị viêm da cơ địa thường khó kiểm soát được hành động gãi ngứa. Hãy cắt móng tay ngắn, đeo thêm găng tay cotton cho trẻ vào ban đêm nếu trẻ gãi nhiều khi ngủ. Nếu ngứa, cố gắng vỗ nhẹ hoặc véo nhẹ thay vì gãi.
• Lựa chọn quần áo mềm mại, tránh kích ứng da: Quần áo có chất liệu vải mềm 100% cotton thoáng khí là tốt nhất cho người bị viêm da cơ địa. Hãy tránh mặc các chất liệu len, sợi tổng hợp (polyester) có thể gây kích ứng, khiến làn da bị ngứa thêm.

1. Viêm da cơ địa có tự khỏi không?

Viêm da cơ địa không tự khỏi hoàn toàn mà là bệnh mạn tính, dễ tái phát. Ở trẻ nhỏ, bệnh có thể thuyên giảm khi lớn lên nhưng vẫn có nguy cơ tái phát. Với người lớn, bệnh thường kéo dài dai dẳng, cần điều trị kết hợp chăm sóc và dưỡng ẩm thường xuyên để kiểm soát hiệu quả.

2. Bị viêm da cơ địa nên kiêng ăn gì? 

Người bị viêm da cơ địa nên hạn chế các thực phẩm dễ gây dị ứng như hải sản, trứng, sữa bò, đậu nành, cùng với món cay nóng, nhiều dầu mỡ, đường hoặc thịt đỏ như bò và cừu. Ngoài ra, cần tránh đồ uống có cồn và cafein như rượu, bia, cà phê vì có thể làm tăng phản ứng viêm và khiến bệnh dễ bùng phát trở lại.

3. Dùng thuốc bôi corticosteroid có nguy hiểm không? 

Corticosteroid là thuốc điều trị rất hiệu quả. Khi được sử dụng đúng theo chỉ định của bác sĩ (đúng loại, đúng lượng, đúng thời gian), thuốc này là an toàn. Lạm dụng thuốc (dùng loại quá mạnh, bôi lên vùng da nhạy cảm, dùng quá lâu) mới gây ra các tác dụng phụ như mỏng da, teo da, rạn da.

4. Tại sao bệnh viêm da cơ địa hay tái phát vào mùa đông? 

Bệnh viêm da cơ địa thường tái phát vào mùa đông do thời tiết lạnh, khô hanh khiến da mất độ ẩm, hàng rào bảo vệ da suy yếu, dễ bị vi khuẩn và virus tấn công. Ngoài ra, việc thiếu ánh nắng mặt trời làm giảm tổng hợp vitamin D, khiến hệ miễn dịch suy giảm và các triệu chứng viêm da cơ địa dễ bùng phát hơn.

5. Viêm da cơ địa có liên quan đến hen suyễn không? 

Đúng vậy, viêm da cơ địa và hen suyễn có mối liên quan chặt chẽ. Cả hai đều thuộc nhóm bệnh cơ địa dị ứng, liên quan đến rối loạn miễn dịch type 2 và nồng độ IgE tăng cao. Người bị viêm da cơ địa, đặc biệt khởi phát sớm hoặc có tiền sử gia đình dị ứng, có nguy cơ mắc hen suyễn cao hơn so với người bình thường.

6. Tôi có thể đi bơi nếu bị viêm da cơ địa không? 

Có thể. Nước hồ bơi chứa clo có thể làm khô da, nhưng cũng có thể giúp diệt vi khuẩn tụ cầu trên da. Lời khuyên là bôi một lớp kem dưỡng ẩm dày hoặc vaseline trước khi bơi, tắm tráng ngay bằng nước sạch và sữa tắm dịu nhẹ sau khi bơi, và bôi lại kem dưỡng ẩm ngay lập tức.

7. Làm thế nào để giảm ngứa ban đêm? 

Bôi kem dưỡng ẩm kỹ trước khi đi ngủ. Giữ phòng ngủ mát mẻ. Mặc quần áo ngủ bằng cotton mềm. Bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng histamine (loại an thần) để giúp bạn ngủ ngon hơn trong đợt bùng phát.

8. Viêm da cơ địa ở tay (chàm bàn tay) có khác gì không? 

Chàm bàn tay (thường bị nhầm với á sừng) rất phổ biến ở người lớn và thường liên quan đến công việc (tiếp xúc hóa chất, rửa tay nhiều). Tình trạng này đặc biệt khó điều trị do tay phải hoạt động và tiếp xúc liên tục.

9. Khi nào tôi cần gặp bác sĩ điều trị viêm da cơ địa? 

Bạn nên đi khám bác sĩ nếu:

• Các triệu chứng ngứa và phát ban ảnh hưởng đến giấc ngủ và sinh hoạt hàng ngày.
• Các biện pháp tự chăm sóc và dưỡng ẩm không hiệu quả.
• Da có dấu hiệu bội nhiễm (chảy mủ vàng, sốt, sưng đau).
• Các triệu chứng đột ngột xấu đi nghiêm trọng.

Viêm da cơ địa là bệnh da liễu mạn tính, dễ tái phát và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống nếu không được chăm sóc đúng cách. Hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết sớm triệu chứng và áp dụng biện pháp phòng ngừa là chìa khóa giúp kiểm soát bệnh hiệu quả. Người bệnh nên đến cơ sở y tế chuyên khoa da liễu để được chẩn đoán và hướng dẫn điều trị phù hợp, giảm nguy cơ biến chứng.

Các sản phẩm dược mỹ phẩm của SVR, bao gồm kem dưỡng ẩm và kem làm dịu da, có thể hỗ trợ phục hồi hàng rào bảo vệ da, giảm ngứa và cải thiện tình trạng viêm. Khi sử dụng đúng hướng dẫn kết hợp với chăm sóc da khoa học, SVR góp phần duy trì làn da khỏe mạnh và hạn chế tái phát.

Lưu ý: Thông tin trên SVR mục “Mẹo dân gian chữa viêm da cơ địa” chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho tư vấn y khoa, chẩn đoán hoặc điều trị. SVR không chịu trách nhiệm đối với bất kỳ rủi ro hay thiệt hại nào phát sinh từ việc sử dụng thông tin trên trang.

Nguồn tham khảo

• [1] Langan, S. M., Irvine, A. D., & Weidinger, S. (2020). Atopic dermatitis. The Lancet, 396(10247), 345-360.
• [2] Hill, D. A., & Spergel, J. M. (2018). The atopic march: Critical evidence and clinical relevance. Annals of Allergy, Asthma & Immunology, 120(2), 131-137.
• [3] American Academy of Dermatology (AAD). (n.d.). Eczema types: Atopic dermatitis diagnosis and treatment. Truy cập tại https://www.aad.org/public/diseases/eczema/types/atopic-dermatitis/atopic-dermatitis-diagnosis